Choroby i wady wzroku towarzyszące zaćmie

Zaćma to wrodzona lub nabyta choroba oczu, która niejednokrotnie prowadzi do trwałej utraty wzroku. Schorzenie to polega na zmętnieniu soczewki naturalnej znajdującej się w oku. Zaćmie często towarzyszą inne choroby oczu i wady wzroku, takie jak astygmatyzm, starczowzroczność, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem. Niektórych z nich łatwo pozbyć się podczas zabiegu usunięcia zaćmy, inne stanowią dodatkowe zagrożenie, jeśli rozwijają się jednocześnie z zaćmą.

Astygmatyzm

Astygmatyzm jest jedną z trzech najczęściej występujących wad wzroku. Jego przyczyną jest nierówność rogówki, zewnętrznej warstwy oka. W chorym oku promienie padające na siatkówkę skupiane są w różnych punktach, co sprawia, że obraz widziany przez astygmatyka jest niewyraźny, zamglony w różnych osiach widzenia. Osoba cierpiąca na astygmatyzm widzi gwiazdy jako plamki, linie proste jako krzywe. Nie widzi jednocześnie równie ostro linii pionowych i poziomych. Poza tym dla astygmatyka kontury są nieostre, może także wystąpić zaburzenie poczucia przestrzeni. Oprócz zamglonego widzenia z daleka i bliska, astygmatyzm może objawiać się czołowymi bólami głowy, mrużeniem i tarciem oczu, a także przekrzywianiem głowy. W przypadku osób starszych astygmatyzm jest nie tylko kłopotliwy, ale i niebezpieczny. Przykładowo, osoby starsze, które chcą przejść przez ulicę pomimo próby zachowania prostego kierunku, zbaczają, powodując zagrożenie. Dodatkowo astygmatyzm może w znacznym stopniu utrudniać prowadzenie samochodu lub roweru.

Od kilku lat u pacjentów z astygmatyzmem podczas zabiegu usunięcia zaćmy mogą zostać zastosowane soczewki umożliwiające korekcję astygmatyzmu. Są to tzw. soczewki toryczne. Występują one w kilku opcjach – dostępne są zarówno jednoogniskowe, dwuogniskowe jak i trójogniskowe soczewki toryczne. Po zabiegu ograniczają one do minimum konieczność korzystania z okularów do dali z korekcją cylindryczną. Ich dostępność w ramach refundowanego zabiegu usunięcia zaćmy jest jednak bardzo ograniczona. Pacjenci z astygmatyzmem, którzy chcą skorzystać z zalet torycznych soczewek wewnątrzgałkowych w większości przypadków decydują się na wykonanie zabiegu odpłatnego.

Prezbiopia

Prezbiopia, czyli inaczej starczowzroczność to naturalny proces powodujący pogorszenie widzenia z bliska. Dotyka osoby w wieku od 40 roku życia i jest schorzeniem, które z wiekiem będzie dotyczyć każdego. Powodem jest zjawisko utraty elastyczności soczewki z upływem lat, a co za tym idzie zdolność akomodacji, co objawia się niewyraźnym widzeniem z bliska. W praktyce oznacza to konieczność noszenia okularów lub soczewek kontaktowych do czytania i innych czynności wymagających dostrzegania szczegółów z niewielkiej odległości.

 Zabieg usunięcia zaćmy stwarza możliwość stałej korekcji prezbiopii dzięki zastosowaniu wieloogniskowych soczewek wewnątrzgałkowych. Są one skonstruowane tak, że skupiają światło w dwóch lub nawet trzech miejscach, pozwalając na uzyskanie dobrego widzenia do bliży, dali oraz odległości pośrednich. Osoba po zabiegu usunięcia zaćmy ze wszczepem soczewki wieloogniskowej, w przeciwieństwie do soczewki jednoogniskowej, zazwyczaj nie potrzebuje okularów do bliży, lub potrzebuje ich w minimalnym zakresie.

AMD – zwyrodnienie plamki związane z wiekiem

AMD (zwyrodnienie plamki związane z wiekiem) jest przewlekłą, postępującą chorobą oczu. Występuje głównie u osób po 50. roku życia. Po 70. roku życia prawie 30 procent osób jest dotkniętych tą chorobą, ale może ona dotknąć także ludzi młodych. Osoby z grupy ryzyka to ludzie obarczeni chorobami naczyń, chorobami serca, wysokim cholesterolem, cukrzycą, nadciśnieniem czy palące papierosy. W wyniku tej choroby dochodzi do uszkodzenia siatkówki a szczególnie jej części centralnej – plamki żółte. Prowadzi to do pogorszenia, ubytków a niejednokrotnie całkowitej utraty widzenia centralnego - w konsekwencji dochodzi do ślepoty. Osoba, u której rozwija się AMD może skarżyć się na wrażenie pofalowania linii i szarą lub czarną plamę przed okiem, która pojawia się zawsze w tym samym położeniu. Początkowo objawy są bardzo subtelne, a co ważniejsze, można je wychwycić wyłącznie przy patrzeniu każdym okiem osobno. Dlatego bardzo ważna jest regularna kontrola widzenia każdego oka przy zasłonięciu oka towarzyszącego. AMD postępuje w różnym tempie i może prowadzić nawet do całkowitej utraty wzroku.

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) jest wyjątkowo niebezpieczne dla osób z zaćmą. Wymiana zmętniałej soczewki na sztuczną może gwałtownie przyspieszyć rozwój AMD i nawet doprowadzić do utraty wzroku, ponieważ po wymianie soczewki na sztuczną oko nie jest w odpowiedni sposób chronione m.in. przed promieniowaniem (naturalna soczewka nie przepuszcza szkodliwych promieni), które może gwałtownie przyspieszyć rozwój AMD. Dlatego po pierwsze przed operacją zaćmy warto przeprowadzić badania, które wykluczą początki tego schorzenia. Po drugie bardzo ważne jest, aby zwrócić uwagę na fakt, czy soczewka wewnątrzgałkowa, która będzie wszczepiona podczas zabiegu usunięcia zaćmy posiada filtry UV oraz światła niebieskiego, które chronią siatkówkę oka przed szkodliwym działaniem promieniowania UV i fali światła niebieskiego. Filtr światła niebieskiego w sztucznej soczewce wewnątrzgałkowej zmniejsza także ryzyko wystąpienia zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem u osób, u których ta choroba nie wystąpiła przed zabiegiem usunięcia zaćmy.

Z uwagi na to, że zarówno zaćma jak i AMD związane są ze starzeniem się organizmu, obie choroby mogą wystąpić jednocześnie. Jeśli tak się zdarzy, lekarz może zalecić zabieg naprawienia uszkodzonej siatkówki lub tylnej części oka, po której dopiero nastąpi operacja usunięcia zaćmy.

Jaskra

Jaskra to schorzenie oczu, które doprowadza do trwałego, nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego (neuropatii nerwu wzrokowego), a co za tym idzie do pogorszenia widzenia, a nawet do utraty wzroku. Dokładna przyczyna jaskry pozostaje nieznana a choroba jest nieuleczalna. Jako główny czynnik rozwoju jaskry wymienia się podwyższone ciśnienie w gałce ocznej. Innym czynnikiem ryzyka jest wiek – u osób po 60. roku życia występuje sześciokrotnie wyższe prawdopodobieństwo rozwoju jaskry. Jaskra jest chorobą dziedziczną. Mimo, że nie można przywrócić utraconego wzroku, wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie mogą potencjalnie opóźnić postęp jaskry. Ponieważ jest to choroba przewlekła, pacjent cierpiący na jaskrę może być leczony: farmakologicznie, czyli stosować krople do oczu i leki doustne, lub za pomocą zabiegów laserowych, tradycyjnymi metodami chirurgicznymi lub różnymi kombinacjami tych metod.

Dodatkowy problem pojawia się, gdy jaskrze towarzyszy zaćma. Lekarz, po wnikliwej analizie stanu zdrowia pacjenta, ustala najlepszą strategię postępowania: jedynie zabieg usunięcia zaćmy, jedynie zabieg przeciwjaskrowy lub jednoetapowe procedury łączone.